Misschien heb je het al eens ervaren: een vakantie met een bevriend gezin die anders uitpakt dan voorzien (omdat je erachter komt dat zij hun kinderen het liefst de hele dag achter een scherm zetten om zelf ‘ook even vakantie te hebben’), een familieweekend dat uit de hand loopt (omdat je schoonmoeder echt niet snapt waarom je kinderen nog niet met mes en vork eten of waarom alles tegenwoordig in overleg moet, jij bent toch de ouder!), of een midweek in een huisje met vriendinnen en hun kinderen dat toch niet zo gezellig werd (omdat er voortdurend gesprekken waren over de opvoeding).
‘O, mag ze van jou nu alweer snoep?’, ‘Laat je hem dat zand gooien naar Eefje of ga je nog ingrijpen?’, ‘Dat jij niet bij je kind blijft tot hij slaapt vind ik wel raar hoor’ en zo kun je nog wel wat uitspraken voor de geest halen. Als je elkaar af en toe ziet met de kinderen erbij (op een verjaardag bijvoorbeeld) is het nog te handelen of kun je ervoor kiezen de verschillen wel op te merken, maar verder te laten. Maar als je elkaar frequent ziet, dan kan het onbegrip voor elkaars opvoedingsstijl de vriendschap of de familieband behoorlijk onder druk zetten.
Nieuwe sociale constructies
Naast de eerder genoemde vrienden- en familiestructuren zie je in deze tijd, waarin er allerlei nieuwe, onconventionele gezinsconstructies ontstaan, ook dat steeds meer single moms elkaar opzoeken en een structuur opzetten waarin ze elkaar regelmatig (meerdere keren per week en in vakanties) zien, met de kinderen erbij. De kinderen spelen en de ouders zijn erbij, koken en eten samen. Er is tegenwoordig gelukkig meer mogelijk en geaccepteerd, maar hierdoor ontstaan er ook nieuwe problemen. Want hoe ga je om met een moeder, die in jouw ogen de nodige opvoedingsskills mist (waar jouw kind ook de gevolgen van ervaart) en die direct in de verdediging schiet als je er een opmerking over maakt. Of merk je bij jezelf dat je het slecht kunt hebben als een van de andere moeders iets zegt over je kind of ongevraagd opvoedadvies aan je geeft? En moet dat eigenlijk wel, elkaar als ouders onderling opvoeden in het opvoeden of begeef je je dan op spiegelglad ijs? Wie zegt dat jij de wijsheid in pacht hebt?
“Het gedrag van een kind is het resultaat van hoe de ouders het kind benaderen.”
Glad ijs is het zeker, dit onderwerp,vooral als je er als volwassenen niet goed over kunt praten. Als die ander – of jijzelf – wat onzekerder is op het gebied van het ouderschap, minder vertrouwen in zijn of haar capaciteiten als ouder heeft, dan kan elke opmerking als vlijmscherpe kritiek ervaren worden. Met als gevolg een sneer terug: ‘Nee, jouw kind is lekker beleefd, die geeft ook geen hand bij het weggaan,’ of ‘Nou, ik vind jouw dochter anders behoorlijk uitgekookt hoor, misschien kun je je daar beter druk over maken in plaats van mijn zoon te bekritiseren.’
Hoe kom je uit deze situatie van wederzijds onbegrip en kritiek?
Allereerst is het belangrijk je te realiseren dat iedereen zijn best doet om een zo goed mogelijke ouder te zijn. Maar elke ouder projecteert helaas ook zijn verleden op zijn kind. Als je denkt dat je kind aangevallen of bekritiseerd wordt, heeft dat vaak te maken met je eigen pijnpunten uit je verleden. Dus als je zelf vroeger gepest bent, ben je extra gevoelig voor signalen dat jouw kind gepest wordt. Als je zelf niet gezien werd vroeger, ben je er alert op dat anderen jouw kind wél zien. Waarmee ik wil zeggen dat het belangrijk is om te weten waar je zelf vandaan komt en vervolgens door een zo schoon mogelijke bril te bekijken wat er nu werkelijk (in het hier en nu) aan de hand is. Wordt je kind echt genegeerd door die andere moeder of heb je het gevoel dat het zo is, en zo ja, waar komt dat gevoel vandaan en op welke manier kun je verantwoordelijkheid nemen voor dit gevoel? Emotionele volwassenheid kenmerkt zich door verantwoordelijkheid kunnen nemen voor je gevoelens.
De Dramadriehoek
Als we kritiek krijgen (als er een pijnpunt geraakt wordt) schieten we direct in ons ‘reptielenbrein’. We kunnen niet meer denken, maar komen in ons overlevingsgebied, waar geldt: fight, flight or freeze. Uit dat brein komen ook de opmerkingen als ‘Nee, jij bent zelf een goede moeder’ of ‘Jouw kind is anders ook niet zo’n lieverdje hoor’ of een ijzig stilzwijgen of negeren van jouw kant. Je vlucht, bevriest of vecht terug, omdat je denkt dat je aangevallen wordt op een kwetsbaar punt: je kwaliteiten als ouder. Maar is dat zo? Hoor je de inhoud van wat die ander zegt of hoor je de vorm alleen maar?
Een interessante en behulpzame manier om naar deze dynamiek te kijken is door de ‘dramadriehoek’ erop te leggen.
De dramadriehoek helpt je om in te zien wat er gebeurt tussen jou en die andere ouder. In eerste instantie voel je je het slachtoffer en zie je die ander als aanklager, degene die zegt dat jij (of je kind) iets niet goed doet. Vervolgens erger je je aan diegene, of word je er boos van, schiet je zelf in de rol van aanklager en beschuldig je die ander (of zijn kind) van iets. In alle relaties binnen de driehoek is er een disbalans, een uitgangspositie die bijvoorbeeld zegt:
- Ik ben niet oké (jij voelt je het slachtoffer), jij bent wel oké (je ziet de ander als redder)
- Ik ben niet oké (jij voelt je het slachtoffer), jij bent ook niet oké (je ziet de ander als aanklager)
- Ik ben wel oké (je ziet jezelf als redder), jij bent niet oké (je ziet de ander als slachtoffer
Waar je naartoe wil is naar een situatie waarin je op een gelijkwaardige basis met die ander kunt praten over de inhoud van hetgeen er in het hier en nu gebeurt, op een manier die laat zien: ik ben oké, jij bent oké. Dus niet de een die een college geeft en de ander die knikt of in een freeze belandt. Zolang er tussen jou en die ander geharrewar is, laat dat zien dat jullie nog in de dramadriehoek zitten en zo lang dat het geval is, kom je niet toe aan de inhoud.
Je hebt altijd een keuze
Als jullie beiden de wil hebben om naar jezelf te kijken en je rol in het geheel te zien, dan kan dat de situatie enorm verhelderen en verbeteren. Als het wederzijds onbegrip en de spanning echter niet afnemen, als het jullie niet lukt om uit de driehoek te klimmen (misschien omdat de pijnpunten te groot en onopgelost zijn, of de mate van zelfreflectie niet voldoende is), dan is het misschien tijd om een keuze te maken. Misschien voorlopig even niet meer met dat gezin op vakantie, de midweek met vriendinnen een keer zonder kinderen doen zoals vroeger, de single mom club vullen met leden die dezelfde opvattingen over opvoeding hebben en het familieweekend, tja… daar is geen kant-en-klare oplossing voor. Maar vanuit verwondering en interesse je schoonmoeder vragen hoe zij en haar vriendinnen vroeger hun kinderen opvoedden, wat hun ideeën en opvattingen waren, dat kan een leuk gesprek opleveren. Tenminste, als het jullie allebei lukt om uit de dramadriehoek te blijven. En als dat niet lukt, dan is er op zo’n familieweekend altijd een ander gespreksonderwerp of een andere gesprekspartner te vinden…
