Een vriendin vertelde eens een mooie anekdote. Na het avondeten had ze haar handen vol aan haar zoon, hij luisterde slecht en het koste haar veel energie om daar goed mee om te gaan. Uiteindelijk bracht ze hem – eerder dan normaal – naar bed en zei: ‘Zo, ga maar lekker slapen, want volgens mij ben je hartstikke moe.’ Waarop hij antwoordde: ‘Mama, volgens mij ben je zelf moe en denk je laat hem maar lekker vroeg naar bed gaan, zodat je zelf kunt uitrusten.’ En hij had gelijk. Ze was moe en had dit niet erkend, maar volledig op hem geprojecteerd.
Natuurlijk zijn kinderen wel eens echt moe of hongerig en natuurlijk worden hun emoties dan versterkt: hun tenen worden langer, hun lontje en hun aandachtsspanne korter en hun empathisch vermogen daalt met de hongerige minuut. Wat dat betreft zijn het net volwassenen… Want bij jezelf werkt het waarschijnlijk net zo. Toch is het de moeite waard om verder te kijken, naar wat er werkelijk achter dat gedrag zit, van jezelf of van je kind: is het moeheid of de honger? Of is er meer.
“Ongewenst gedrag kan een teken zijn dat je kind zich in een bepaalde behoefte niet gehoord of gezien voelt. ‘Hij is niet fit’ is dan te kort door de bocht.”
Als je kind ongewenst gedrag vertoont vinden we dat meestal vervelend of lastig, zeker als er andere mensen bij zijn (in de speeltuin, supermarkt, bij vrienden of familie) en daar willen we graag snel een verklaring voor geven, vooral richting die mensen: hij is niet fit, hij is moe, hij komt net uit school, het is het einde van de week, hij heeft honger, hij kan niet tegen zoveel prikkels, hij is net ziek geweest, ik denk dat hij ziek gaat worden, zijn energie is wat laag de laatste tijd enz. Toch is het belangrijk om niet direct naar een excuus te grijpen, maar om erachter te komen of er niet iets anders aan de hand is, want waarom is je kind jengelig op dat moment, waarom vraagt hij negatieve aandacht, slaat of schopt hij een ander kind, blijft hij zeuren om snoep of schermpjes: wat is er werkelijk aan de hand?
Ongewenst gedrag kan een teken zijn dat je kind zich in een bepaalde behoefte niet gehoord of gezien voelt. Als jij met iemand in gesprek raakt in de speeltuin en je kind begint op een gegeven moment te zeuren om snoep of aan je arm te trekken dat hij naar huis wil, zand te gooien naar een kind, of ander ongewenst gedrag te vertonen, dan is dat waarschijnlijk niet omdat hij moe is of hongerig, maar omdat hij je onverdeelde aandacht mist en terug wil. In zijn beleving gingen jullie samen naar de speeltuin en ben je nu ineens met iemand anders bezig. Op het moment dat je een standaardexcuus gebruikt (hij is jengelig vandaag), negeer je zijn onderliggende behoefte aan contact met jou en voelt hij zich niet gezien en gehoord. De kans dat het gedrag toeneemt (om alsnog jouw aandacht te krijgen) is groter dan dat hij ermee stopt, waarmee jouw idee over zijn jengeligheid alleen maar bevestigd wordt en jullie steeds verder van de kern afraken.
Hoe dan?
Beter zou het zijn om zijn behoefte te herkennen en te benoemen, en uit te leggen wat de situatie is en wanneer hij weer aandacht van je kan verwachten (direct, of over een paar minuten, of na het gesprek) en je vervolgens aan die afspraak te houden. Dan voelt hij zich begrepen en zal het op negatief wijze om aandacht vragen als het goed is verdwijnen. Tenzij je natuurlijk te lang wacht of je niet aan je afspraak houdt… Dan begint het weer van vooraf aan.
Terugkerend ongewenst gedrag kan een symptoom zijn van een verstoorde relatie tussen jou en je kind, en daar kom je alleen achter door serieus op die symptomen in te gaan en te zoeken naar wat erachter zit. Door problematisch gedrag af te doen met een dooddoener als ‘hij is moe’ of er een zoethoudertje in te stoppen kom je er in elk geval niet, omdat je op die manier niet aan jullie relatie werkt. Het contact wordt op die manier niet beter en het gedrag zal daarom ook niet verbeteren, omdat je kind zich nog steeds onbegrepen voelt, niet gehoord en niet gezien.
Want hoe vervelend vind je het zelf, als iemand tegen jou zegt: ‘Nou nou, doe eens even rustig, is het weer die tijd van de maand?’ Precies. Grrr.
