Dat slaapgebrek effect heeft op je humeur, je geduld, dat weet een ieder uit ervaring na een onverwacht avondje uit op een doordeweekse avond. De avond erna duik je er extra vroeg in om te compenseren. Maar wat gebeurt er als je niet kunt ‘bijslapen’, omdat je net een baby hebt gekregen? Wat voor effect heeft slaapgebrek op jou, je partner en jullie relatie?
Het is bewezen dat een slaaptekort effect heeft op het emotiecentrum in je hersenen. Je wordt tot 60% reactiever en daardoor ben je minder in staat te relativeren. Ook neemt je vermogen om gecontroleerd te reageren op emotionele gebeurtenissen drastisch af.
Weinig aanstaande ouders realiseren zich hoe groot de verandering zal zijn
Natuurlijk weet iedere aanstaande ouder dat er iets gaat veranderen, maar het is bijna onmogelijk om je voor te bereiden op hoe groot die verandering zal zijn. De voornaamste oorzaak van het slaapgebrek is het gebrek aan ritme. Een baby heeft nog geen slaapritme: hij eet en drinkt in een willekeurig ritme, dat ook nog eens verandert, telkens als jij denkt het net te snappen. Als ouder ben je dus 24 uur per dag on call. Hoe graag ouders het ook willen: een voorspelbare nacht (het beruchte ‘doorslapen’) komt pas na maanden, of misschien pas na een jaar. En zelfs als je kind twee of drie is kan het zijn dat je er nog elke nacht uitmoet om te troosten, een slokje water of een andere vorm van aandacht.
80% van de stellen ervaart relatieproblemen na het krijgen van een baby
Al met al: de periode waarin je veel minder slaapt dan je gewend bent kan lang duren. En dat ga je merken. In een test werd aangetoond dat mensen met een ‘slaapschuld’ maarliefst 91% van hun vermogen kwijtraakten om hun emoties te reguleren. Ook nam hun vermogen om dingen te leren en het probleemoplossend vermogen af, en zelfs hun motoriek werd negatief beïnvloed. En dit is niet pas na maanden te weinig slapen: de effecten treden al op na een week. Geen wonder dat het op je werk niet altijd even soepel gaat als je een baby hebt.
Geen wonder ook dat je prikkelbaarder bent, weinig geduld hebt, ongenuanceerd uit de hoek komt. Het beetje geduld en energie dat je nog hebt gaat naar je baby. Maar voor je partner is weinig tot niets over. En andersom geldt dat ook: je partner heeft voor jou ook weinig geduld en energie over. Slaapgebrek is dan ook een grote oorzaak van relatieproblemen bij kersverse ouders.
Empathie als relatieredder
Te weinig slaap beïnvloedt ook je vermogen om empatisch te zijn. En laat dat nu net een heel belangrijk ingredient van een relatie zijn. Empathie bestaat uit:
- Het vermogen emoties van een ander te signaleren (dat je partner zich rot, geïrriteerd, verdrietig, boos etc voelt).
- Je verplaatst die emotie naar je eigen innerlijk: hoe zou ik met die boosheid of dat verdriet omgaan?
- Het beseffen dat er een grens is: de emotie is niet van jou, maar van die ander.
Op basis van die drie stappen bepaal je wat je doet, je empatische actie. Dat kan troosten zijn, of een opmerking als ‘Ik zie dat je je rot voelt, wil je erover praten?’.
Op het moment dat je uitgeput bent vanwege een oplopend slaaptekort, is je empatisch vermogen nihil. Daarom kunnen kleine irritaties of meningsverschillen snel uit de hand lopen: aan de ene kant heb je al minder empatisch vermogen, aan de andere kant speelt ook mee dat je door het slaapgebrek minder genuanceerd en gecontroleerd kunt reageren. Vlek op vlek dus.
Empathie is besmettelijk
De way out is het ontwikkelen van een empathiereflex, die je eerst bewust (en later onbewust als reflex) inzet op het moment dat iemand (je partner) heftige emoties uit.
Stap 1. Benoem de verandering die je ziet (ik zie dat je ontzettend boos bent)
Stap 2. Maak een inschatting waar die reactie vandaan komt (komt het omdat je je irriteert aan de rommel in huis?)
Het blijkt dat de empathiereflex een beginnende ruzie een andere afloop kan geven. Natuurlijk kost het aanleren van de reflex ook energie (die je niet hebt vanwege je slaaptekort). Maar toch: hoeveel energie kost een heftige ruzie je? En de nasleep daarvan? En daarbij: empathie is besmettelijk. Dus de kans bestaat dat je partner op een dag tegen jou zegt: ‘Ik merk dat je kribbig bent, had je een zware dag met onze peuter?’
Gedragspsycholoog John Gottman ondervond dat empathie een grote voorspeller was van een succesvol huwelijk. Hij voorspelde met 90% zekerheid of stellen bij elkaar zouden blijven, puur op basis van hoe empatisch ze met elkaar omgingen.
Dus als je het slaaptekort niet kunt verminderen, vergroot dan je empatisch vermogen om je relatieproblemen tegen te gaan.
