Het is de week tegen de kindermishandeling die oproept om niet weg te kijken maar in actie te komen, omdat het niet vanzelf zal stoppen. Het is geweldig dat daar aandacht aan besteed wordt, maar hoe herkennen we het veel subtielere verborgen leed in gezinnen in onze omgeving, of in ons eigen gezin? En wat kunnen we eraan doen?
Dat doe je toch niet?
Je kind slaan of opsluiten in de kast: het klinkt hopelijk een beetje als de ver-van-je-bedshow. Iets wat je nooit zou doen. Laten we voorop stellen dat niemand zijn kind wil mishandelen of verwaarlozen: toch gebeurt het. Vanuit onmacht, vanuit een onverwerkt verleden waardoor je een-op-een doorgeeft wat je zelf hebt meegemaakt als kind.
En de effecten van mishandeling voor de hechting zijn bekend, namelijk dat het leidt toch een onveilige hechting. Als een kind mishandeld of verwaarloosd wordt kan het niet meer vertrouwen op zijn ouder voor bescherming, het kind krijgt geen waardering, geen erkenning en bevestiging. Als gevolg daarvan zal hij zich of helemaal van de ouder losmaken, afstand nemen (vermijdende hechting) met het idee: ik heb je niet meer nodig, ik doe het wel zelf. Of hij zal zich in al zijn angst toch proberen geliefd te maken bij zijn ouder, zich aan hem willen vastklampen in de hoop dat de ouder hem weer aandacht geeft (angstig-ambivalent gehecht).
Als dit kind opgroeit krijgt hij als volwassene vroeg of laat last van symptomen als angst, slecht slapen, stress, vermoeidheid, piekeren, schuldgevoel, schaamtegevoel, besluiteloosheid, boosheid, frustraties, ergernissen, burn-out, depressie, eenzaamheid, emotionele pijn, geen grenzen kunnen aangeven, willen pleasen, geen Nee kunnen zeggen, gebrek aan zelfvertrouwen, negatief zelfbeeld, verslavingen, stoornissen, psychosomatische klachten, conflicten op het werk , relatieproblemen. De lijst is eindeloos.
“Ik wou dat je nooit geboren was!”
Niet zo ver van je bed
Duidelijk dus, waar mishandeling toe leidt. Waar het minder duidelijk blijkt, is als het gaat om subtielere vormen die je niet zo snel herkent, zoals emotioneel misbruik, affectieve verwaarlozing of geestelijke mishandeling. Niet altijd is het zo duidelijk wat er gebeurt achter de voordeur van het ogenschijnlijk perfecte gezin: er is een hoop verborgen leed.
Wat moet je je daar bij voorstellen?
- ouders die misschien wel de perfecte ouders lijken, leuke hippe kleding voor hun kind kopen, supergezond koken, maar wel regelmatig uitvallen met een: wat ben je toch een rotkind of ik wou dat je nooit geboren was
- uitspraken als: ben je nou zo dom of lijkt het maar zo? Je bent net als je vader, ook zo’n sukkel. Ik snap het wel dat niemand met jou wil spelen. Je bent ook zo onhandig/sloom/whatever
- ouders die veel weg zijn, waardoor ze niet beschikbaar zijn
- ouders die wel thuis zijn, maar weinig aandacht voor hun kind hebben vanwege thuiswerken, hobby’s, vrijwilligerswerk, sportactiviteiten of een druk sociaal leven
- ouders die niet bij de Sinterklaasviering zijn op school en als het kind er iets over wil vertellen of het kadootje wil laten zien een sneer of cynische opmerking krijgt
- ouders die niet precies weten in welke klas hun kind zit of welke vriendjes of juf hij heeft
- stilzwijgend avondeten met elkaar, waarbij niemand interesse toont naar elkaars leven of bezigheden. Na een: “Je mag van tafel”, rent iedereen naar zijn eigen kamer
- ouders die wel veel speelgoed of geld geven maar nooit eens komen kijken bij het open podium op school of helpen bij sportdag
- ouders die wel meegaan naar de speeltuin, maar vervolgens de krant lezen, bellen, in elk geval het kind volledig aan zijn lot overlaten. Of die na een kwartiertje wel weer weg willen, omdat ze geen zin meer hebben in die speeltuin, wat het kind wil doet er niet toe
- ouders die na jaren nog steeds niet weten dat hun kind niet van groente X, koekje Y of sport Z houdt
- ouders die blij zijn als hun kind even alleen buiten speelt of naar een vriendje gaat en nooit vriendjes mee naar huis laten nemen
- de ouder die bepaalt of het kind wel of niet op een sport of hobby mag en ook bepaalt wat dat dan moet zijn, wat het kind wil speelt geen rol
- ouders die de verjaardag van hun kind vergeten of er weinig aandacht aan besteden
- kinderen die hun gevoelens niet mogen uiten of vragen mogen stellen
- kinderen die vanaf jonge leeftijd al zelf hun schoolspullen bij elkaar moeten zoeken of zelf naar school moeten lopen
- kinderen die op jonge leeftijd voor hun ouders moeten zorgen vanwege ziekte of psychische aandoeningen
Herken je hier iets in? Iets wat je zelf hebt meegemaakt, of iets wat je ziet in je omgeving? Of iets wat je – tot je spijt – zelf als ouder doet?
Doe er iets aan
In welk van de drie gevallen je je ook herkent, het kind, de ouder of de bezorgde vriend of kennis: kom in actie, doe er iets aan. Want het houdt niet op, niet vanzelf.
Als het om je eigen ervaringen als kind gaat, is het belangrijk dat onder ogen te zien, te erkennen. 40% van de volwassenen heeft enige vorm van verwaarlozing of mishandeling meegemaakt, maar slechts 20% daarvan weet het of erkent het. En dan kun je er pas iets mee, dan pas kun je de beschadigingen gaan herstellen. En kun je ervoor zorgen dat je deze patronen niet doorgeeft aan je kind.
Doorbreek de cirkel
Want als je zelf niet de liefde, emotionele zorg en veiligheid hebt ontvangen die je als kind nodig had, kun je dit ook niet aan je kind geven. Zo simpel is het. Tenzij… je als volwassene jezelf onder de loep neemt en de beschadigde stukken met zorg repareert, jezelf gezonde patronen aanleert, jezelf emotioneel opvoedt. Dan doorbreek je de cirkel en kun je de band tussen jou en je kind herstellen.
